Aile hukuku, bireyler arasındaki evlilik, boşanma, velayet, nafaka, mal paylaşımı, soy bağı, evlat edinme ve vesayet gibi konuları düzenleyen hukuk dalıdır. Türk Medeni Kanunu kapsamında ele alınan aile hukuku, aile bireylerinin hak ve sorumluluklarını belirleyerek toplumsal düzenin korunmasını amaçlamaktadır.

Aile Hukukunun Kapsamı ve Temel İlkeleri

Aile hukuku, bireylerin aile içinde karşılıklı hak ve yükümlülüklerini düzenleyen ve kamu düzenini ilgilendiren bir hukuk dalıdır. Aile hukuku ile ilgili yasal düzenlemeler, toplumun temel yapısını oluşturan aile birliğinin korunması, çocuk haklarının güvence altına alınması ve eşler arasındaki adil ilişkilerin sağlanması gibi konuları kapsamaktadır.

Aile hukukunun temel ilkeleri şunlardır:

• Eşitlik İlkesi: Eşler, evlilik birliği içinde ve sonrasında eşit hak ve sorumluluklara sahiptir.
• Çocukların Korunması İlkesi: Aile hukuku, çocuğun üstün yararını esas alarak, velayet, nafaka ve soy bağı gibi konularda çocuğun haklarını ön planda tutar.
• Aile Birliğinin Korunması İlkesi: Hukuki düzenlemeler, aile birliğinin devamını teşvik eder ancak aynı zamanda bireylerin haklarını da korur.
• Sosyal ve Ekonomik Güvence İlkesi: Boşanma sonrası eşlerin ve çocukların maddi güvencelerinin sağlanması hedeflenir.

Evlilik Hukuku

Evlilik Şartları ve Resmi Nikâh

Türk Medeni Kanunu'na göre, evlilik yalnızca resmi nikâh ile geçerli sayılır. Resmi nikâhın gerçekleşmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir:

1. Evlilik Yaşı: Kadın ve erkek, en az 18 yaşında olmalıdır. 17 yaşındaki kişiler, aile izni ile evlenebilirken, istisnai durumlarda 16 yaşında evlenmek için mahkeme kararı gereklidir.
2. Akıl Sağlığı: Evlenecek kişilerin akıl sağlığının yerinde olması gerekir.
3. Yakın Akraba Evliliği Yasağı: Anne, baba, kardeş gibi yakın akrabalar arasında evlilik yasaktır.
4. Çok Eşlilik Yasağı: Bir kişinin resmi nikâhlı eşi varken başka biriyle evlenmesi yasaktır.

Evlilik birliği kurulduktan sonra eşler, yasal olarak birbirlerine karşı sadakat, yardımlaşma ve birlikte yaşam yükümlülüğü altına girerler.

Boşanma Hukuku

Boşanma, evlilik birliğinin mahkeme kararı ile sona erdirilmesidir. Türk Medeni Kanunu'nun 161. ve 166. maddeleri boşanma sebeplerini düzenlemektedir.

Boşanma Sebepleri

Boşanma davaları iki şekilde açılabilir:

1. Anlaşmalı Boşanma

   • Taraflar boşanma konusunda anlaşarak mahkemeye başvurur.
   • Evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması gerekir.
   • Taraflar, boşanma, velayet, mal paylaşımı ve nafaka konularında protokol imzalayarak mahkemeye sunar.
   • Hakim, anlaşmayı uygun bulursa tek celsede boşanma gerçekleşebilir.

2. Çekişmeli Boşanma

   • Eşlerden biri boşanmayı istemezse veya nafaka, velayet, tazminat ve mal paylaşımı gibi konularda anlaşmazlık yaşanırsa açılır.
   • Uzun süren ve delil gerektiren bir yargılama süreci gerektirir.

Çekişmeli Boşanma Sebepleri

• Zina (Aldatma) (TMK 161): Eşlerden biri zina yaparsa, diğer eş boşanma davası açabilir.
• Hayata Kast ve Kötü Muamele (TMK 162): Eşlerden biri, diğerini öldürmeye teşebbüs ederse veya fiziksel şiddet uygularsa boşanma sebebi doğar.
• Terk (TMK 164): Eşlerden biri 6 ay boyunca evi terk ederse boşanma davası açılabilir.
• Akıl Hastalığı (TMK 165): Eşlerden biri tedavi edilemeyecek derecede akıl hastasıysa, boşanma talep edilebilir.
• Evlilik Birliğinin Temelden Sarsılması (TMK 166): Taraflar arasında anlaşmazlıklar sürekli hale gelmişse ve evlilik devam edemeyecek noktaya gelmişse boşanma gerçekleşebilir.

Velayet ve Çocuk Hakları

Boşanma davasında, çocuğun velayeti konusunda çocuğun üstün yararı esas alınır. Velayet, genellikle çocuğun fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimini en iyi şekilde sağlayabilecek ebeveyne verilir.

Velayet konusunda mahkeme şu faktörleri dikkate alır:

• Çocuğun yaşı ve fiziksel ihtiyaçları
• Ebeveynlerin çocukla olan ilişkisi
• Çocuğun eğitim ve sağlık durumu
• Ebeveynlerin yaşam koşulları

Velayet hakkı verilen ebeveyn, çocuğun bakımından ve eğitiminden sorumludur. Diğer ebeveyn ise iştirak nafakası ödemekle yükümlüdür.

Nafaka ve Mal Paylaşımı

Boşanma sonrası ekonomik dengeyi korumak adına mahkeme nafaka ve mal paylaşımı kararları verebilir.

1. Nafaka Türleri

• Tedbir Nafakası: Boşanma davası devam ederken ekonomik güvencesi olmayan eş veya çocuk için bağlanır.
• İştirak Nafakası: Velayeti kendisinde olmayan ebeveynin çocuğa ödemesi gereken nafakadır.
• Yoksulluk Nafakası: Boşanma sonrası maddi durumu kötüleşecek olan eşin talep etmesi halinde verilir.

2. Mal Rejimi ve Mal Paylaşımı

2002 yılından sonra yapılan evliliklerde edinilmiş mallara katılma rejimi esas alınır.

Bu kurala göre:

• Evlilik sırasında edinilen mallar eşler arasında eşit olarak paylaşılır.
• Kişisel mallar (miras, bağış, evlilik öncesi alınan mallar) paylaşılmaz.

Soybağı ve Evlat Edinme

Soybağı

Soybağı, çocuğun anne ve babasıyla olan hukuki bağını ifade eder. Soybağının kurulması doğum, evlilik veya mahkeme kararı ile gerçekleşebilir.

• Babalık davası: Çocuk ile baba arasında soybağı kurulması için açılan davadır.
• Tanıma: Babanın, çocuğunu kendi isteğiyle tanımasıdır.

Evlat Edinme

Evlat edinme, bir çocuğun mahkeme kararı ile başka bir aileye hukuken bağlanmasıdır.

Evlat edinmek için:

• Evlat edinenin en az 30 yaşında olması veya evli çiftlerin en az 5 yıl evli olmaları gerekir.
• Çocuğun rızası alınmalıdır (yaşı uygunsa).

Aile hukuku, evlilik, boşanma, nafaka, velayet, mal paylaşımı ve soybağı gibi konuları düzenleyerek bireylerin haklarını güvence altına alır. Aile içindeki hukuki ilişkilerin düzenlenmesi, toplumun temel yapısını korumak açısından büyük önem taşımaktadır.