Göçmen hukuku, yabancıların Türkiye’ye giriş, ikamet, çalışma izinleri, mülteci statüsü, vatandaşlık başvuruları ve sınır dışı edilme süreçlerini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Uluslararası hukuk, Anayasa ve 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) kapsamında ele alınan göçmen hukuku, Türkiye’de yaşayan veya Türkiye’ye göç etmek isteyen yabancıların hukuki statülerini belirler.

Bu hukuk dalı, uluslararası insan hakları normları, göçmenlerin hak ve yükümlülükleri, sığınma hakkı, vatandaşlık başvuruları ve sınır dışı edilme süreçleri gibi konuları kapsamaktadır.

Göçmen Hukukunun Temel İlkeleri

Göçmen hukukunun temel amaçlarından biri, yabancıların ve sığınmacıların haklarını korurken devletin kamu düzenini ve güvenliğini sağlamaktır. Bu kapsamda göçmen hukuku, şu ilkeler çerçevesinde şekillenir:

1. Uluslararası Koruma İlkesi: Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1951 Cenevre Sözleşmesi gibi uluslararası belgeler doğrultusunda göçmenleri ve mültecileri koruma altına alır.
2. İnsan Haklarına Saygı İlkesi: Göçmenler, temel insan haklarından yararlanma hakkına sahiptir.
3. Egemenlik İlkesi: Türkiye, sınırları içinde kimin kalabileceğini belirleme yetkisine sahiptir.
4. Ayrımcılık Yasağı: Hiçbir göçmen, ırk, dil, din, cinsiyet veya etnik köken nedeniyle ayrımcılığa uğrayamaz.
5. Geri Göndermeme İlkesi: Mülteciler, işkence veya insanlık dışı muamele görebilecekleri bir ülkeye zorla geri gönderilemez.

Türkiye’ye Giriş, Vize ve İkamet İzinleri

Türkiye’ye giriş yapacak yabancılar, vize, pasaport ve oturum izinleri gibi yasal prosedürlere uymak zorundadır.

1. Vize ve Türkiye’ye Giriş Koşulları

Türkiye’ye giriş yapmak isteyen yabancıların, ülkelerine bağlı olarak vize alma zorunlulukları bulunabilir. Türkiye’de vize rejimi, ülkelere göre farklılık göstermektedir:

• Vizesiz Giriş: Türkiye’nin bazı ülkelerle yaptığı anlaşmalar gereği, belirli ülkelerden gelen yabancılar vizesiz giriş yapabilir.
• E-Vize: Bazı ülkelerin vatandaşları, elektronik vize sistemi üzerinden Türkiye’ye giriş yapabilir.
• Konsolosluk Vizesi: Türkiye’ye giriş için önceden konsolosluklardan alınması gereken vizedir.

2. İkamet İzni (Oturum İzni) Türleri

Türkiye’de 90 günden fazla kalmak isteyen yabancıların Göç İdaresi’ne başvurarak ikamet izni (oturum izni) alması gerekmektedir.

İkamet izinleri türleri şunlardır:

• Kısa Dönem İkamet İzni: Turistik, ticari veya sağlık amaçlı Türkiye’de kalmak isteyen yabancılara verilir.
• Aile İkamet İzni: Türk vatandaşıyla evli olan veya Türkiye’de oturum izni olan bir kişinin aile bireylerine verilen izindir.
• Öğrenci İkamet İzni: Türkiye’de eğitim görecek yabancılara verilen ikamet iznidir.
• Uzun Dönem İkamet İzni: Türkiye’de kesintisiz 8 yıl ikamet eden yabancılara süresiz olarak verilen izindir.

İkamet izni başvuruları, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne yapılmaktadır ve başvuru sırasında pasaport, biyometrik fotoğraf, sağlık sigortası ve gelir belgesi gibi belgeler talep edilmektedir.

Çalışma İzni ve Yabancıların Çalışma Hakları

Türkiye’de çalışmak isteyen yabancılar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan çalışma izni almak zorundadır.

Çalışma izinleri türleri şunlardır:

• Süreli Çalışma İzni: Bir işverene bağlı olarak 1 yıl süreyle verilen izindir.
• Süresiz Çalışma İzni: Türkiye’de uzun süre yaşayan yabancılara verilir ve herhangi bir işveren değişikliği gerektirmez.
• Bağımsız Çalışma İzni: Türkiye’de kendi işini kurmak isteyen yabancılara tanınan çalışma hakkıdır.

Türkiye’de kaçak çalışan yabancılar, sınır dışı edilme veya idari para cezası gibi yaptırımlarla karşılaşabilir.

Uluslararası Koruma ve Mülteci Hukuku

1. Mülteci Statüsü ve Geçici Koruma

Mülteci statüsü, savaş, zulüm veya insan hakları ihlalleri nedeniyle ülkesini terk eden bireylere verilmektedir.

Türkiye, 1951 Cenevre Sözleşmesi’ne coğrafi çekince koyarak sadece Avrupa Konseyi üyesi ülkelerden gelen kişilere mülteci statüsü tanımaktadır. Avrupa dışından gelen sığınmacılara ise geçici koruma sağlanmaktadır.

Geçici Koruma Statüsü:

• Suriyeli sığınmacılar gibi belirli gruplar için uygulanır.
• Geçici koruma altındaki kişiler, belirli haklardan yararlanabilir ancak süresiz oturum hakkı elde edemezler.

2. Sığınma Başvurusu ve Süreci

Türkiye’ye gelen ve uluslararası koruma başvurusu yapmak isteyen kişiler, İl Göç İdaresi’ne başvurmalıdır. Sığınma başvurusu yapıldıktan sonra başvuru sahibine kimlik belgesi verilir ve geri gönderme yasağı devreye girer.

Türk Vatandaşlığına Geçiş Şartları

Türkiye’de belirli süre yaşayan yabancılar, belirli şartları sağladıkları takdirde Türk vatandaşlığına geçiş başvurusu yapabilirler.

Türk vatandaşlığına geçiş yolları:

1. Genel Vatandaşlık Başvurusu:

   • Türkiye’de kesintisiz 5 yıl ikamet edenler başvurabilir.
   • Başvuran kişinin Türkçe bilmesi, düzenli gelire sahip olması ve kamu düzenine tehdit oluşturmaması gerekmektedir.

2. Evlilik Yoluyla Vatandaşlık:

   • Türk vatandaşıyla en az 3 yıl evli olan yabancılar başvurabilir.
   • Evliliğin gerçek bir evlilik olması ve aile birliğinin korunuyor olması gerekir.

3. İstisnai Vatandaşlık:

   • Türkiye’ye ekonomik veya kültürel katkı sağlayan kişiler istisnai olarak vatandaşlık kazanabilir.
   • Yatırım yapan yabancılara "Türk Vatandaşlığı için Yatırım Programı" kapsamında vatandaşlık verilmektedir.

4. Doğum Yoluyla Türk Vatandaşlığı:

   • Anne veya babasından biri Türk vatandaşı olan çocuklar, doğumla birlikte Türk vatandaşı olur.

Sınır Dışı Edilme ve İdari Gözetim

Türkiye’de yasadışı olarak bulunan veya kamu düzeni ve güvenliğini tehdit eden yabancılar, sınır dışı edilebilir.

Sınır dışı edilme sebepleri:

• Türkiye’ye kaçak giriş yapmak veya yasa dışı yollardan kalmak
• Çalışma izni olmadan çalışmak
• Kamu düzenini veya güvenliğini tehdit etmek
• Suç işlemek veya terör bağlantısı bulunmak

Sınır dışı kararı alınan yabancılar, geri gönderme merkezlerinde idari gözetim altına alınabilir ve hukuki itiraz haklarını kullanabilirler.

Göçmen hukuku, yabancıların Türkiye’deki haklarını ve yükümlülüklerini belirleyen geniş bir hukuk dalıdır. Türkiye’ye gelen yabancılar için vize, ikamet izni, çalışma izni, vatandaşlık başvurusu, mülteci hakları ve sınır dışı edilme süreçleri hukuki çerçevede yürütülmektedir. Göçmenlerin hak kaybına uğramaması için ilgili hukuki düzenlemelere uygun hareket etmeleri önem arz etmektedir.