Boşanma Süreci ve Nafaka Türleri: Aile Hukuku Kapsamında Bilinmesi Gerekenler

Boşanma Süreci ve Nafaka Türleri: Aile Hukuku Kapsamında Bilinmesi Gerekenler

Boşanma, eşler arasındaki evlilik birliğinin mahkeme kararıyla sona erdirilmesi sürecidir. Türk Medeni Kanunu çerçevesinde düzenlenen boşanma süreci, eşlerin boşanma nedenlerine ve koşullarına göre farklı hukuki aşamalar içerebilir. Boşanmanın ardından, eşlerden biri veya çocuklar için nafaka ödenmesi gündeme gelebilir.

Bu yazımızda, boşanma süreci, boşanma davaları, nafaka türleri ve nafaka miktarının nasıl belirlendiği gibi konuları detaylı olarak ele alacağız.

1. Boşanma Davası Nasıl Açılır?

Boşanma davaları, eşlerin boşanma konusunda anlaşmalı olup olmamalarına göre ikiye ayrılır:

A. Anlaşmalı Boşanma

• Evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması gerekir.
• Eşlerin, nafaka, velayet, mal paylaşımı gibi tüm konularda anlaşmaya varması gerekmektedir.
• Hazırlanan boşanma protokolü mahkemeye sunulur.
• Genellikle tek celsede sonuçlanır ve taraflar itiraz etmezse kısa sürede kesinleşir.

B. Çekişmeli Boşanma

• Taraflar arasında nafaka, mal paylaşımı, velayet veya boşanma sebepleri konusunda anlaşmazlık varsa çekişmeli boşanma davası açılır.
• Davacı, boşanma sebeplerini ispat etmek zorundadır.
• Deliller (mesajlar, fotoğraflar, tanık beyanları vb.) mahkemeye sunulmalıdır.
• Çekişmeli boşanma davaları uzun sürebilir (ortalama 1-3 yıl).

Hangi Mahkemeye Başvurulmalı?

• Boşanma davası, eşlerden birinin yerleşim yerindeki Aile Mahkemesi’nde açılır.

2. Boşanma Sebepleri Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu’na göre boşanma sebepleri ikiye ayrılır:

A. Özel Boşanma Sebepleri

Bunlar kanunda açıkça belirtilmiş, ispat edilmesi durumunda boşanmaya sebep olan durumlardır:

• Zina (Aldatma) (TMK 161): Eşlerden birinin sadakatsizlik yapması halinde boşanma davası açılabilir.
• Hayata Kast ve Kötü Muamele (TMK 162): Eşlerden birinin diğerini öldürmeye teşebbüs etmesi, ağır hakaretler veya şiddet uygulaması boşanma sebebidir.
• Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK 163): Eşin, toplum tarafından hoş karşılanmayan bir suç işlemesi veya kötü yaşam tarzı sürdürmesi.
• Terk (TMK 164): Eşin 6 ay boyunca evini terk etmesi durumunda boşanma davası açılabilir.
• Akıl Hastalığı (TMK 165): Eşlerden birinin tedavi edilemez derecede akıl hastası olması ve evlilik birliğinin sürdürülememesi.

B. Genel Boşanma Sebepleri (Evlilik Birliğinin Temelden Sarsılması - TMK 166)

• Evlilik birliği taraflar için çekilmez hale gelmişse, şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davası açılabilir.
• Bu durumda taraflardan biri evliliğin devam edemeyeceğini ispat etmelidir.

3. Nafaka Türleri ve Kimlere Bağlanır?

Boşanma sonrası, ekonomik olarak zor durumda kalacak olan eşe veya çocuklara nafaka ödenebilir. Türk hukukunda 4 farklı nafaka türü bulunmaktadır:

A. Tedbir Nafakası

• Boşanma davası devam ederken, eşin veya çocukların geçimini sağlamak için mahkeme tarafından verilen geçici nafakadır.
• Boşanma davası kesinleşince sona erer veya yoksulluk nafakasına dönüşebilir.

B. Yoksulluk Nafakası

• Boşanma sonrası, ekonomik durumu kötüleşecek olan eşe bağlanır.
• Nafaka alabilmek için, nafaka talep eden eşin diğer eşe göre daha kötü ekonomik durumda olması gerekir.
• Süresiz olarak bağlanabilir ancak nafaka alacaklısı yeniden evlenirse veya ekonomik olarak düzelirse nafaka kesilebilir.

C. İştirak Nafakası (Çocuk Nafakası)

• Velayeti kendisine verilmeyen ebeveyn, çocuğun bakım ve eğitim masraflarına katkıda bulunmak zorundadır.
• Çocuk 18 yaşına gelene kadar devam eder ancak eğitim devam ediyorsa uzatılabilir.

D. Yardım Nafakası

• Maddi durumu iyi olan bireyler, yakın akrabalarına (anne, baba, kardeş, çocuk gibi) yardım etmek zorundadır.
• Genellikle, yaşlı anne ve babalar tarafından çocuklarına karşı açılan davalar sonucu hükmedilir.

4. Nafaka Miktarı Nasıl Belirlenir?

Mahkeme, nafaka miktarını belirlerken tarafların ekonomik durumunu ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurur.

Nafaka belirlenirken dikkate alınan faktörler:
✅ Eşlerin gelir durumu ve sosyal statüsü
✅ Nafaka alacaklısının ve çocukların ihtiyaçları
✅ Nafaka ödeyecek kişinin ödeme gücü
✅ Çocukların eğitim ve sağlık masrafları

Mahkeme, nafaka miktarını her yıl artırılacak şekilde TÜİK enflasyon oranlarına göre belirleyebilir.

5. Nafaka Nasıl Kaldırılır veya Değiştirilebilir?

Nafaka ödemesi, mahkeme kararı olmadan durdurulamaz. Ancak bazı durumlarda nafakanın kaldırılması veya azaltılması için dava açılabilir:

Nafaka iptal veya azaltma davası açılabilecek durumlar:

• Nafaka alacaklısının yeniden evlenmesi.
• Nafaka alacaklısının ekonomik durumunun düzelmesi.
• Nafaka ödeyen kişinin maddi durumunun bozulması.
• Nafaka alacaklısının başka biriyle fiilen evli gibi yaşaması.

Mahkemeye nafaka kaldırma veya azaltma davası açılarak bu talepler değerlendirilebilir.

6. Nafaka Ödenmezse Ne Olur?

Nafaka borcunu ödemeyen kişiler hakkında icra takibi başlatılabilir. Ayrıca:

• Nafaka borcunu ödemeyen kişiye hapis cezası verilebilir (3 aya kadar).
• Nafaka borcu, zamanaşımına uğramaz ve ödenmediği sürece birikir.
• Nafaka borçlusu, icra takibi sonucu maaşına haciz konulabilir.

Bu nedenle nafaka yükümlüleri, ödeme güçlükleri yaşamaları halinde nafaka miktarının azaltılması için dava açmalıdır.

Boşanma süreci, tarafların haklarını iyi bilmesini gerektiren hukuki bir süreçtir. Boşanma türleri, nafaka çeşitleri ve nafaka miktarının nasıl belirlendiği gibi konular hakkında bilinçli olmak, hak kayıplarını önlemek açısından büyük önem taşır.

Nafaka ödemeleri, tarafların ekonomik durumuna göre şekillenir ve mahkemeye başvurarak artırılabilir veya azaltılabilir. Boşanma sürecinde haklarını korumak isteyen bireylerin, hukuki destek alması ve dava sürecini dikkatle yönetmesi gerekmektedir.