İş Kazalarında İşçinin Hakları ve İşverenin Yükümlülükleri

İş Kazalarında İşçinin Hakları ve İşverenin Yükümlülükleri

İş kazaları, işçilerin çalışma esnasında veya iş ile ilgili bir görev sırasında meydana gelen olaylar nedeniyle zarar görmesi olarak tanımlanır. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu kapsamında düzenlenen iş kazaları, işverenin yükümlülüklerini ve işçilerin haklarını belirlemektedir.

Peki, iş kazası nedir, işçinin hakları nelerdir ve işverenin sorumlulukları nelerdir? İşte tüm detaylar…

1. İş Kazası Nedir?

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre iş kazası şu durumlarda meydana gelir:

1. İşçinin iş yerinde çalışırken yaralanması veya ölmesi.
2. İşveren tarafından görevlendirildiği bir iş sırasında meydana gelen kaza.
3. İşçinin iş yerine giderken veya iş yerinden dönerken yaşadığı kaza.
4. İşçinin, iş nedeniyle işveren tarafından sağlanan bir araçla bir yere gönderildiği sırada meydana gelen kaza.
5. İşçinin iş yerinde maruz kaldığı bedensel veya ruhsal zarar veren olaylar.

İş kazaları hafif yaralanmalar, ağır yaralanmalar ve ölümle sonuçlanan kazalar olarak sınıflandırılabilir.

2. İş Kazalarında İşçinin Hakları Nelerdir?

İş kazası yaşayan işçiler, hem SGK tarafından sağlanan yardımlardan hem de tazminat haklarından yararlanabilirler. İşçinin sahip olduğu temel haklar şunlardır:

A. Geçici İş Göremezlik Ödeneği (Rapor Parası)

• İş kazası sonrası iş göremezlik raporu alan işçi, geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) alabilir.
• Bu ödeme, iş kazasından sonraki ilk iki günü işveren karşılar, üçüncü günden itibaren ise SGK tarafından ödenir.

B. Sürekli İş Göremezlik Geliri

• İş kazası sonucu işçi kalıcı bir sakatlık yaşarsa, SGK tarafından sürekli iş göremezlik aylığı bağlanır.
• İş kazası sonucu iş gücünü %10 ve üzeri kaybeden işçiler bu haktan yararlanabilir.

C. Tazminat Hakları

İş kazası geçiren işçinin işverene karşı tazminat davası açma hakkı vardır. İşçi şunları talep edebilir:

1. Maddi Tazminat: Tedavi masrafları, kazanç kaybı, iş gücü kaybı gibi zararları kapsar.
2. Manevi Tazminat: İş kazası nedeniyle psikolojik olarak zarar gören işçi manevi tazminat talep edebilir.

D. İşe Geri Dönme ve Haklı Fesih Hakkı

• İş kazası geçiren işçi, iş gücünü kaybettiği için işten çıkarılamaz. İşveren işçiyi işten çıkarırsa, işe iade davası açılabilir.
• İşçi, işverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini ihmal ettiğini düşünüyorsa, haklı fesih hakkını kullanarak kıdem tazminatı talep edebilir.

3. İşverenin Yükümlülükleri Nelerdir?

İşverenler, iş yerinde iş sağlığı ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. İş kazalarını önlemek için gerekli önlemleri almayan işverenler, hem idari ceza hem de tazminat sorumluluğu ile karşı karşıya kalabilirler.

İşverenin başlıca yükümlülükleri şunlardır:

A. İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerini Almak

• İşveren, iş yerinde işçilerin güvenliğini sağlamak için gerekli tedbirleri almak zorundadır.
• İş yerinde kişisel koruyucu ekipmanlar (KKD) sağlanmalıdır (baret, eldiven, gözlük, koruyucu kıyafet vb.).
• Çalışanlara düzenli iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmelidir.

B. İş Kazasını SGK’ya Bildirmek

• İşveren, meydana gelen bir iş kazasını en geç 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmek zorundadır.
• Bildirim yapılmazsa, işverene idari para cezası uygulanır ve iş kazası tespit edilirse işverenin tazminat sorumluluğu artar.

C. İş Kazası Geçiren İşçiye Tıbbi Yardım Sağlamak

• İşveren, iş kazası geçiren işçiye derhal müdahale edilmesini sağlamalıdır.
• İş yerinde ilk yardım ekipleri ve sağlık birimi bulunmalıdır.

D. İş Kazası Sonrası İşçinin Haklarını Koruma

• İşveren, iş kazası sonrası işçiyi işten çıkaramaz.
• İşçinin iş gücü kaybı yaşaması durumunda, gerekli desteklerin sağlanması gereklidir.

E. Hukuki ve Cezai Sorumluluklar

• İş kazasının işverenin ihmali nedeniyle meydana gelmesi halinde, işveren cezai sorumluluk taşır.
• İş kazası sonucu ölüm veya ağır yaralanma meydana gelirse, işveren hakkında Türk Ceza Kanunu’na göre taksirle yaralama veya taksirle ölüme neden olma suçlarından dava açılabilir.

4. İş Kazası Sonrası Hukuki Süreç Nasıl İşler?

İş kazası meydana geldiğinde izlenmesi gereken adımlar:

1. İlk olarak, işveren kazayı SGK’ya bildirmelidir.
2. İşçi, kaza sonrası sağlık raporu almalıdır.
3. SGK ve iş müfettişleri tarafından inceleme yapılır.
4. İşçi, tazminat veya iş gücü kaybı nedeniyle dava açabilir.
5. Ceza soruşturması başlatılabilir (ihmal varsa).

İş kazası davalarında zamanaşımı süresi:

• İş kazası tazminat davalarında zamanaşımı süresi 10 yıldır.
• Ceza davası açılacaksa, suçun ağırlığına göre 5-20 yıl içinde açılmalıdır.

5. İş Kazası Geçiren İşçi Ne Yapmalı?

İş kazası geçiren işçinin hak kaybına uğramaması için dikkat etmesi gerekenler:
✅ İş kazasını derhal işverene ve SGK’ya bildirmek.
✅ Sağlık raporu alarak iş gücü kaybını belgelendirmek.
✅ İşverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alıp almadığını tespit etmek.
✅ Tazminat hakkı için dava açma sürecini takip etmek.
✅ SGK’dan sürekli iş göremezlik geliri veya iş göremezlik ödeneği talep etmek.

İş kazaları, işçilerin maddi ve manevi zarar görmesine neden olabilir. İşçilerin haklarını bilmeleri ve hukuki süreçleri takip etmeleri, mağduriyetlerin önüne geçilmesini sağlar. İşverenler ise iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alarak iş kazalarını önlemekle yükümlüdür.

İş kazası geçiren işçilerin, tazminat ve sosyal güvenlik haklarını koruyabilmeleri için hukuki destek almaları önerilir.